शिक्षण हे केवळ पाठ्यपुस्तकापुरते मर्यादित नसून ते अनुभवातून, निरीक्षणातून आणि प्रश्न विचारून वाढत जाते — याच भावनेतून ‘ज्ञान प्रबोधिनी’ संस्थेने निसर्गमित्र ऑलिंपियाड ३.० ही अभिनव शैक्षणिक स्पर्धा राबवली आहे. ही स्पर्धा राष्ट्रीय शिक्षण धोरण २०२० (NEP 2020) च्या Project-Based Learning या संकल्पनेशी सुसंगत असून, विद्यार्थ्यांना ‘निसर्गातून शिकणारे वैज्ञानिक’ घडवण्याचे उद्दिष्ट तिच्यामागे आहे.
निसर्गाशी मैत्री — शिक्षणाचा नवा दृष्टीकोन
‘निसर्गमित्र’ म्हणजे निसर्गाचा सखा — जो निसर्गाचे निरीक्षण करतो, त्यातून शिकतो, प्रश्न विचारतो आणि त्यांची उत्तरे शोधतो. या उपक्रमाद्वारे विद्यार्थी नदी, बाग, टेकड्या, शेती, आरोग्य अशा विषयांवर प्रत्यक्ष प्रकल्प करताना पर्यावरणाविषयी सजग होतात.
स्पर्धेचे टप्पे आणि कालावधी:
स्पर्धा सप्टेंबर २०२५ ते फेब्रुवारी २०२६ या सहा महिन्यांच्या कालावधीत तीन फेऱ्यांत पार पडणार आहे.
पहिली फेरी – पर्यावरण साक्षरतेवरील MCQ चाचणी
⦁ कालावधी: सप्टेंबर ते नोव्हेंबर २०२५
⦁ स्वरूप: ऑनलाईन Open Book Test — ५० बहुपर्यायी प्रश्न (२ तास)
⦁ उद्दिष्ट: विद्यार्थी पर्यावरणाच्या विविध अंगांविषयी जाणून घेतील, चर्चा करतील आणि ज्ञान आत्मसात करतील.
⦁ महत्वाचे उपविषय: निसर्गाचे महत्त्व, निसर्गातील बुद्धिमत्ता, आरोग्यविषयक ज्ञान, हवामान बदल, हरित जीवनशैली, तरुण संरक्षक, दैनंदिन पर्यावरणपूरक निर्णय, शेती आणि आहार.
दुसरी फेरी – प्रकल्पाधारित स्पर्धा
पहिली फेरी उत्तीर्ण झालेल्या विद्यार्थ्यांना प्रकल्पाच्या माध्यमातून विषयाची सखोल ओळख करून देण्यात येईल.
कालावधी: ऑक्टोबर ते डिसेंबर २०२५
प्रकल्प गट आणि विषय:
गट १ (इयत्ता ५ वी – ७ वी)
⦁ विषय: नदी / बाग किंवा उद्यान
⦁ प्रकल्प प्रकार: संकलन, प्रतिकृती बनवणे, सर्वेक्षण
गट २ (इयत्ता ८ वी – ९ वी)
⦁ विषय: टेकड्या व डोंगर / शेती / आरोग्य
⦁ प्रकल्प प्रकार: सर्वेक्षण, समस्या निराकरण, नवनिर्मिती
तिसरी फेरी – ऑनलाईन सादरीकरण
⦁ कालावधी: फेब्रुवारी २०२६
⦁ माध्यम: Google Meet
विद्यार्थी आपले प्रकल्प ऑनलाईन सादर करतील आणि तज्ञ समिती त्यांचे मूल्यमापन करेल.
पारितोषिके:
⦁ प्रथम क्रमांक: सुवर्णपदक + ₹१५०० रोख
⦁ द्वितीय क्रमांक: रौप्यपदक + ₹१२०० रोख
⦁ तृतीय क्रमांक: कांस्यपदक + ₹१००० रोख
तसेच प्रोत्साहनपर पारितोषिके देखील दिली जातील.
शिक्षक प्रशिक्षण आणि मार्गदर्शन:
सहभागी शिक्षकांसाठी ज्ञान प्रबोधिनी तर्फे ऑनलाईन प्रशिक्षण कार्यशाळा आयोजित केली जाईल, ज्यामध्ये प्रकल्प नियोजन, प्रश्ननिर्मिती, डेटा संकलन, विश्लेषण आणि अहवाल लेखन या सर्व टप्प्यांवर सविस्तर मार्गदर्शन दिले जाईल.
उद्दिष्ट — शिकण्याची पद्धत शिकवणे:
या ऑलिंपियाडचे खरे उद्दिष्ट केवळ स्पर्धा नव्हे, तर विद्यार्थ्यांमध्ये “How to Learn” ही वृत्ती निर्माण करणे आहे. मित्रमंडळी, शिक्षक आणि इंटरनेटच्या मदतीने उत्तर शोधण्याची सवय म्हणजेच खऱ्या अर्थाने संशोधनाची पहिली पायरी आहे.
नोंदणीची अंतिम तारीख – २५ नोव्हेंबर २०२५
(शाळा पातळीवर सामूहिक नोंदणीसाठी सुविधा उपलब्ध)
संपर्क माहिती:
ज्ञान प्रबोधिनी, शैक्षणिक साधन केंद्र, विनायक भवन, ५१४, सदाशिव पेठ, पुणे – ४११०३०
contact.nisargamitra@jnanaprabodhini.org
८९५६०११५४५ / ०२०-२४०७११९६ (सोम–शनि, सकाळी ११ ते संध्या. ५)
‘निसर्गाशी मैत्री करा — विज्ञानाशी नातं जोडा!
‘निसर्गमित्र ऑलिंपियाड’ हे केवळ स्पर्धा नसून, विद्यार्थ्यांना पर्यावरण, विज्ञान आणि सृजनशीलतेचा सुंदर संगम अनुभवण्याची एक अनोखी शैक्षणिक यात्रा आहे.
#NisargamitraOlympiad#JnanPrabodhini#ProjectBasedLearning#EcoEducation#NationalEducationPolicy#EnvironmentalAwareness#NatureFriendly#GreenFuture#EducationForAll#SustainableLearning
